Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Sistem ve Yeni Dünya Düzeni: İki Kutuplu Dünya Düzeninin Sona Ermesi II. Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan soğuk savaş dönemi 1991 yılında sona erdi. 1980’li yıllarda ekonomik ve siyasi alanlarda sorunlar yaşayan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), son devlet başkanı Mihael Gorbaçov’un uyguladığı yeniden yapılanma politikalarına rağmen çöküşten kurtulamadı. Sovyetler Birliği’nde yaşanan sorunlar 1990’lı yıllarda birliğe bağlı devletlerin bağımsızlığını ilan etme girişimleriyle devam etti. Sovyetlerden ayrılarak bağımsızlığını ilan eden ilk devlet Litvanya oldu. Litvanya ile başlayan SSCB’nin dağılma süreci Aralık 1991’de son buldu. Bu tarihte son devlet başkanı Gorbaçov’un görevinden ayrılmasıyla Sovyetler Birliği resmen sona erdi.
Kısa Bilgi Notu: I. Dünya Savaşı sırasında Rusya Çarlığı yerine 1917’de kurulan Sovyetler Birliği çeşitli dönemlerde sınırlarını genişletmiştir. Dağılmadan önce Sovyetler Birliği’nin bünyesinde 15 cumhuriyet bulunuyordu. Aralık 1991’de dağılan Sovyetler Birliği yerine Rusya’nın öncülüğünde aynı tarihte Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) kuruldu. Sovyetler Birliği’ne bağlı olan 15 cumhuriyetten 12’si BDT’ye
olmuştur. BDT’ye üye olan devletler bağımsız birer devlettir. Ancak BDT üye devletlerin belirli alanlarda iş birliği yapması amacıyla meydana gelmiş bir oluşumdur.
İki kutuplu dünya düzeninin yıkılmasından sonra Balkanlar, Kafkasya, Orta Asya’da sorunlar tamamen çözülmemiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılması aynı zamanda II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan kutuplaşmanın sonunda SSCB’nin yanında yer alan ülkeleri de etkiledi. Bu nedenle 1990’lı yıllar Orta Asya ve Balkanlarda parçalanmaların ve iç savaşların yaşandığı bir dönem oldu. Balkanlarda ve Avrupa’da Sovyetler Birliği gibi sosyalist bir yapıya sahip olan Romanya, Yugoslavya ve Çekoslovakya gibi ülkeler bu sorunları yaşayan ülkelerin başında yer aldı. Özellikle Yugoslavya bu dönemde en sorunlu ülke oldu. Yugoslayva’dan ayrılan Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna - Hersek arasında savaşlar yaşandı. Yaşanan bu savaşta en fazla zarar gören Bosna - Hersek oldu. Sırpların bölgede yaptığı katliamlar Birleşmiş Milletlerin müdahalesi ile son buldu.
Çekoslovakya ise sorunsuz bir şekilde 1993 yılında Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak ikiye bölündü. Romanya ise herhangi bir parçalanma yaşamadı. 1967’de iktidara gelen Nikolay Çavuşesku iktidarı 1989’da devrildi ve Romanya, demokratik yönetime geçti.
Sovyetler Birliği’nin dağılışından sonra Orta Asya ve Kafkaslarda da karışıklıklar yaşandı. Orta Asya’daki Tacikistan’da iç savaş yaşandı. Kafkasya’da ise Azerbaycan ile Ermenistan arasında savaş yaşandı. Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki gerilim bir savaşa dönüştü. Bu savaş sırasında Ermenistan, Azerbaycan topraklarının % 20’sini işgal etti. Savaş 1994 yılında sona ermesine rağmen hâlen Azerbaycan topraklarının % 20’si Ermenistan’ın işgali altındadır. İki ülke arasında Yukarı Karabağ Sorunu ve işgal edilen topraklar sorun olmaya devam etmektedir.
Sovyetlerin dağılmasından sonra iç savaş yaşayan ülkelerden biri de Rusya Federasyonu’dur. 17 milyon kilometrekareyi geçen yüz ölçümü ile dünyanın en geniş ülkesi olan Rusya Federasyonu birçok milleti bünyesinde barındırmaktadır. Rusya’ya bağlı cumhuriyetlerde dönem dönem çatışmalar yaşanmaktadır. Bu çatışmaların en belirgin yaşandığı bölge Çeçenistan olmuştur. Çeçenistan’ın Rusya Federasyonumdan ayrılarak bağımsızlığını ilan etmek istemesiyle Çeçenistan ile Rusya arasında başlayan çatışmalar günümüzde tamamen çözülememiş ve zaman zaman bölgede gerginliklere neden olmaktadır.
Kaynak: 8. Sınıflar İçin Bütün Dersler Yardımcı Ders Kitabı, TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Bölümü, sayfa: 845.
- Okuma Sayısı: Bu yazı 6682 defa okunmuştur.
